YAŞAM BECERİLERİ VE KORUYUCU ETMENLER
Koruyucu etmenler dendiğinde çocukları ve gençleri onları olumsuzluklara itebilecek etkenlerden uzak tutmak ilk etapta aklımıza gelebilir okul çevresinde çocuk ve gençleri riskli davranışlara yöneltebilecek risk etmenlerinin belirlenmesi risk etmenlerinin olabildiğince asgari seviyeye çekilmeye çalışılması doğal olarak yapılacak ve yapılmaya çalışılan davranışlardır fakat koruyucu etmenlerden bireyi; onu ve yaşantısını olumsuz etkileyecek etmenlerden uzak tutmak kadar bu etmenlerle yüz yüze kaldığında onun etkileriyle baş edebilecek yeterliliğe getirmek de anlaşılmalıdır. Biz buna yaşam becerileri demekteyiz.
Çocukların ve gençlerin hayatları boyunca risk etkenleriyle karşılaşmaları doğaldır. Kişilik gelişiminde problemlerle karşılaşmak önemli bir yer tutmaktadır. Üstesinden doğru yollarla gelinen problemler, bireye kendine güven ve tecrübe kazandırır fakat problem çözme becerilerinde, sosyal becerilerde yetersizlikler problemlerin çözülmesinden ziyade problemlerin çözülememesine veya yanlış, işlevsel olmayan yöntemlerle( intihar, uyuşturucu, alkol, kaçma) çözülmesine sebep olmakta ve bu yöntemler kişinin hayatını kolaylaştırmaktansa zorlaştırmaktadır. Yaşam becerilerinin geliştirilmek istenmesindeki amaç bireyin işlevsel ve psikolojik bütünlüğünü bozmayan, doğru yöntemlerle problemleri çözmek, sosyal ilişkiler geliştirmek, ihtiyaçları karşılamaktır. Bireyin ihtiyaçlarını sosyal-psikolojik ve fiziksel ihtiyaçlar olarak üçe ayırabiliriz ve bu kavramlar bütün ihtiyaçları kapsamaktadır yaşam becerileri bu ihtiyaçlarında doğru ve etkili biçimde karşılanmasına olanak sağlayarak kişinin kendisiyle ve çevresiyle uyum sağlamasına ve psikolojik bütünlüğünü muhafaza etmesine yardımcı olan becerilerdir.
Çocukların ve gençlerin hayatları boyunca risk etkenleriyle karşılaşmaları doğaldır. Kişilik gelişiminde problemlerle karşılaşmak önemli bir yer tutmaktadır. Üstesinden doğru yollarla gelinen problemler, bireye kendine güven ve tecrübe kazandırır fakat problem çözme becerilerinde, sosyal becerilerde yetersizlikler problemlerin çözülmesinden ziyade problemlerin çözülememesine veya yanlış, işlevsel olmayan yöntemlerle( intihar, uyuşturucu, alkol, kaçma) çözülmesine sebep olmakta ve bu yöntemler kişinin hayatını kolaylaştırmaktansa zorlaştırmaktadır. Yaşam becerilerinin geliştirilmek istenmesindeki amaç bireyin işlevsel ve psikolojik bütünlüğünü bozmayan, doğru yöntemlerle problemleri çözmek, sosyal ilişkiler geliştirmek, ihtiyaçları karşılamaktır. Bireyin ihtiyaçlarını sosyal-psikolojik ve fiziksel ihtiyaçlar olarak üçe ayırabiliriz ve bu kavramlar bütün ihtiyaçları kapsamaktadır yaşam becerileri bu ihtiyaçlarında doğru ve etkili biçimde karşılanmasına olanak sağlayarak kişinin kendisiyle ve çevresiyle uyum sağlamasına ve psikolojik bütünlüğünü muhafaza etmesine yardımcı olan becerilerdir.
Yaşam beceri eğitimlerinin verilmesi ne kadar küçük yaşlarda başlar ise etkililiği o kadar iyi olmaktadır. Bu yüzden yaşam becerileri eğitimlerinin ilk öğretim öncesinden başlayarak uzun yıllar devam etmesi en çok istenendir. Okul öncesinde yaşam becerilerin geliştirilmesinde ailelere önemli rol düşmektedir fakat her ailenin bunu gerçekleştirecek yeterlilikte olmadığını düşünürsek en etkili yer okullar olarak görülmektedir. Okul yaşantısının her kademesinde yaşam beceri gelişiminin sağlanması en doğru olanıdır. Çocuklar her zaman gelişmekte ve içinde bulundukları gelişim dönemlerine göre özellikler sergilemektedirler bu becerilerin her gelişim döneminde uygulanması becerilerin gelişiminde ve uygulanmasında etkililiğini arttıracaktır.
Okullarımızda psikolojik danışmanlarımız ve sınıf rehber öğretmenlerimiz tarafından yaşam becerilerini geliştirmek amacıyla her sınıf düzeyinde çeşitli konularda etkinlikler uygulanmaktadır.
Okullarımızda psikolojik danışmanlarımız ve sınıf rehber öğretmenlerimiz tarafından yaşam becerilerini geliştirmek amacıyla her sınıf düzeyinde çeşitli konularda etkinlikler uygulanmaktadır.
Bu beceriler:
• Sosyal ve iletişim becerileri; • Problem çözme, karar verme ve çatışma çözme becerileri
• Kendilik değerini artırma
• Kişiler arası iletişim,
• Akademik zorluklarla başa çıkma,
• Stresle başa çıkma,
• Hayır diyebilme.
• Kendini tanıyabilme
• Sağlıklı, kalıcı ilişkiler kurabilme,
• İyi kararlar verme
• Sorumluluk becerileri.
• Öfke kontrolü.
Okul yaşamı becerileri:
• Kendi kendine çalışma becerileri, • Mesleki karar verme becerileri,
• Grup etkinlikleri becerileri,
• Sağlığı sürdürme becerileri
• Akranlarla iletişim kurma becerileri.
Yaşam becerileri sadece okul ile ilgili değildir. Hem bu becerilerin kullanım alanı hem de bu becerilerin kazanılması hayatın her aşamasıyla ilgilidir. Yaşam becerileri kişinin her anlamda donanımlarıdır, bu donanımlardaki eksikliklerin kişiye her durumda zarar vermesi kaçınılmaz olarak görülebilir. Örneğin hayır diyebilme, doğru kararlar verebilme ve uygulayabilme, verdiği kararın arkasında kararlılıkla durabilme becerilerinden yoksun bir çocuğun sunulan uyuşturucu maddeyi, sosyal kurallara aykırı bir davranışı reddedebilme, kararlılığını sürdürebilme, doğru seçimler yapabilme olasılığı çok düşük olacaktır. Yaşam becerilerinin çocuk ve gençlerde geliştirilmeye çalışılmasındaki temel amaç yaşam boyu kişinin toplum ve kendisiyle uyumlaşabilmesi olmalıdır, yaşam becerileri sadece bir döneme ait, sadece okul yaşantısıyla ilgili değildir.
İlimizde psikolojik danışmanlarımızla yapılan seminerlerde hem Temel önleme açıklanmaya çalışılmakta hem de okullarımızdaki risk faktörleri belirlenmeye çalışılarak riskli davranışların önlenmesi amaçlı bir program geliştirilmeye çalışılmaktadır. Amaç bulunulan ilinin genel anlamda ve kendine özgü risk faktörlerine ve riskli davranışlarına uygun çalışmaların planlanması uygulamaların olabildiğince işlevsel olmasıdır.
Riskli Yaşam Şartları önleme çalışmaları sadece okullarla sınırlı kalmamalıdır çünkü okul çocuğun-gencin yaşamında önemli bir yer tutmasına rağmen her şeyi kapsamamaktadır. Bunun için okullar dışında Milli Eğitimin içinde veya dışında olan kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak yapılacak olan programların kapsamına hayatın içinde olan en fazla unsuru katmak, geniş bir yaygınlık alanı sağlamak önemli olacaktır.