OKUL FOBISI

Okul Fobisi Ya da Okul Korkusu

Okula başlamak yani evden ayrılmak çocuk için belli bir olgunluk ve deneyim gerektirir. Okula başlamak çocuğun diğer gelişim aşamaları gibi çok önemli bir aşamadır, tıpkı yürümek, konuşmak gibi. Konuşmak için, yürümek için nasıl belli bir ruhsal ve fiziksel, zihinsel olgunluk gerektiriyorsa okula başlamak, evden ayrılmak içinde sosyal, zihinsel, psikolojik ve fiziksel bir olgunluk gerektirir. Okul fobisi yaşayan çocukların çoğu fiziksel olgunluk içerisinde olsalar bile evden ayrılmak için yeterli olan psikolojik ve sosyal olgunluk gösterememiş çocuklar olarak karşımıza çıkmaktadırlar.

Okul korkusu genellikle anaokuluna veya ilköğretime yeni başlayan çocuklarda daha sık görülür. Genel olarak bu konuda karşılaşılan vakaların birçoğu okula yeni başlamayla ilgilidir. Fakat zaman zaman okul yaşantısının diğer kademelerinde de görülebilir. Çocuk okul yaşantısının başlangıcından itibaren okul korkusu yaşayabildiği gibi daha sonrada bu korkuyla karşı karşıya kalabilir. Daha sonra okula gitme isteksizliğinin, okul korkusunun oluşmasında aile, çevre ve okulla ilgili değişkenlerin ve etmenlerin rolü olabilir.

Okul fobisi olan çocuk bunun ön belirtilerini fiziksel veya duygusal belirtilerle daha önceden de verebilir. Bunlar karın ağrıları, kusma, baş ağrısı, kaygılı hal, neşesiz olma, isteksizlik, uyku problemleri, iştah azalması gibi yakınmaları olabilir. Çocuğun içinde bulunduğu kaygı halinin yoğunluğuna bağlı olarak belirtiler şiddetlenir veya azalır.

            Genellikle okul korkusunun kaynağı çok çeşitli olmasına karşın ayrılık korkusu baş sebeplerdendir. Anneden veya çok yakın çevresindeki bir büyüğünden ayrılmak istememe, ayrılıktan korkma olarak karşımıza çıkabilir.  Burada daha çok bu kişi anne olur. Anne ile çocuk arasındaki ilişkinin niteliği, çocuğun o zamana kadarki sosyal gelişimi, babanın ve annenin kaygıları, çocuk ile anne-baba arasındaki bağımlılık ilişkisi önemli rol oynar.

Okul korkusuna sebep olan durumlar

Okul korkusu olan çocukların genel özellikleri arasında başarılı olup olmamaktan kaygılanan, genel anlamda uslu, uyumlu, söz dinleyen olarak nitelenen, ailesi tarafından sürekli onay bekleyen, özellikle annesine bağımlı, aileden veya anneden yaş gruplarına göre gerekli olan bireyselliği sağlayamamış, kendi yapabileceği işlerini yardımla yapmaya alışmış çocuklardır. Tabi bu demek değildir ki diğer çocuklarda okul fobisi yaşamaz okul ile ilgili, çevresel ve ailesel özelliklere bağlı olarak okul fobisi gözükebilir.

Bilindiği gibi çocuklar 1 yaş civarı edilgen dönem denilen pasif dönemden etkin döneme yani çevreye açılmaya, merak etmeye, kendi becerilerine ve gelişim dönemi özelliklerine göre aktivitelerde bulunmaya başlar. Çocuklar herhangi genetik ve yapısal bir sorun olmadığı zaman bu gelişimlerini yerine getirecek gücü kendilerinde bulurlar. Burada önemli olan nokta ailenin çocuğun gelişimi(fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal) önünde engel mi olduğu yoksa onun gelişimine destek veren bir yapıda mı olduğudur.

Okul fobisi yaşayan çocukların annelerinin (Problem aileden kaynaklandığında) çocuklarını memnun etmek için sürekli çabaladıkları, onların yapmaları gereken işleri kendilerinin yaptıkları, çocuklarına aşırı hassas, abartılı özenli davrandıkları, tüm ihtiyaçlarını hala edilgen dönemdeki gibi(aşağı yukarı1 yaşına kadar olan dönem) karşılamaya çalıştıkları görülür. Bu tür anneler çocukları için aşırı kaygılanırlar, Çocuklar gözlerinin önünde olmadığı zaman kendilerini rahatsız hissederler tabi bu rahatsızlık nedeniyle çocuğun yaşıtlarıyla yaş dönemine göre gerektiği kadar yalnız kalmalarına anneden uzak kalmalarına izin vermezler.

Okul fobisi yaşayan çocukların babaları da anneler gibi benzer davranışlarda bulunmuş olması doğaldır. Bu babalarda korumacılık ve çocuğun ihtiyaçlarının karşılanması hususunda anneleri aratmazlar.

Çocuğun ilk yıllarındaki bu olumsuz aile tutumları ve buna benzer tutumlar çocuğun kendine güveni ve bağımsız hareket etme gücünü kısıtladığı, olumlu gelişimi engellediği için çocuk için çok önemli olan okula gitme evden, anneden uzak kalma davranışını ve olgunluğunu gösterme konusunda problemler yaşamasına, kaygı duymasına neden olacaktır.

Peki, nasıl olmalıdır dersek çocuğun gelişimi açısından en doğal yaklaşım olarak şunu görebiliriz. Aile çocuklarına yaş dönemlerine göre kendi başına yapmaları gereken işleri yaptırmada yüreklendirici, destekleyici olmalı çocuk korunurken onun çevresel uyaranlardan mahrum kalmamasına özen gösterilmelidir. Yani özen iki yönlü olmalı hem çocuk her türlü faaliyeti yapabilmeli hem de bunu güvenli bir ortamda yapmalı.

Ailesel etmenlerin özellikle çocuğun güven kazanımı esnasında çok önemli rolü vardır ve bu nedenler çocuğun evden ayrılmasını, yalnız kalmasını, okula başlamasını güçleştirebilir fakat ailenin bu tür davranışlarda bulunmaması sonucu da okula gitmeme davranışı gözükebilir. Anne babanın hastalığı, çocuğun anne babayı okul dönüşü sık sık evde bulamaması, Yeni bir kardeşin dünyaya gelmesi, okul içinde arkadaş ilişkilerin gelişiminde olumsuzluklar, okul başarısızlığı, ailenin okul başarısı konusundaki beklenti düzeyi, okulda zorbalık veya şiddet görmesi, öğretmenin çocuk ile iletişiminde yaşanan problemler ve buna benzer birçok problem sorunların ortayla çıkmasında etmen olabilir.

Okul fobisi yaşayan çocukların aileleri çok fazla zaman kaybetmeden mutlaka Okul psikolojik danışmanlarından veya Rehberlik ve araştırma merkezlerinden profesyonel yardım almalıdırlar. Okul fobisi sadece okulla alakalı bir problem olabileceği gibi daha karmaşık problemlerinde habercisi olabilir.

Okul korkusu yaşayan çocukların anne babaları ne yapmalı

a.)    Anne baba kaygılı görünerek çocuğun kaygı düzeyini arttırmamalı.

b.)    Çocuğun evden uzaklaştırılıyormuş hissini yaratacak davranışlardan kaçınılmalı

c.)    Çocuğun küçük yaşlardan itibaren anneden ve evden yaş döneminin kaldırabileceği oranlarda ayrılığı yaşamasına izin verilmeli.

d.)    Ev ödevlerinde ve okul ile ilgili beklentilerde çok zorlayıcı hoş olmayan durumlar yaratılmamalı.

e.)    Okul korkusu reddedilmemeli anne ve babanın bu korkuyu anladığı, bu korkuyu yenmek için ona yardımcı olacakları gösterilmeli.

f.)     Çocuğun okuluna devam edebilmesi için tutarlı ve kararlı olunmalı.

g.)    Okula gitme davranışı ödüllendirilmeli, bu konuda cezalardan kaçınılmalı ikna yolu seçilmelidir.

h.)    Çocuğun eve dönüşlerinde mutlaka evde olunmalı.

i.)      Çocuğa başka çocuklar örnek gösterilerek kıyaslamalarda bulunulmamalı.

j.)      Kaygı düzeyi çok fazla ve çocuk okula girmeyi şiddetli reddediyorsa evde kalınmamalı okul bahçesinde olunmalı oyun oynamasına, arkadaşlarıyla beraber olmasına izin verilmelidir.